Charakter rejestru klauzul niedozwolonych – rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Od początku swojego
funkcjonowania charakter rejestru
klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa UOKiK, jest przedmiotem
kontrowersji. Rozbieżności w tym zakresie i odmienne, konkurencyjne poglądy
pojawiły się nie tylko wśród przedstawicieli doktryny czy praktyków ale również
w orzecznictwie sądów.
Z jednej strony wskazywano,
że dokonane wpisy mają charakter
powszechnie obowiązujący – wprowadzenie klauzuli do rejestru ustanawiało
zakaz jej stosowania przez wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od tego, czy
byli on uczestnikiem postępowania prowadzonego przed SOKIK (rozszerzone skuteczność). Zatem przedsiębiorca, konstruując umowę, aby uniknąć
ewentualnych pieniężnych reperkusji musiałby najpierw szczegółowo zapoznać się
ze wszystkimi wpisami dokonanymi w rejestrze klauzul niedozwolonych.
Alternatywą koncepcją jest
przyjęcie, że wpisy mają charakter
wiążący jedynie wobec stron postępowania przed Prezesem UOKiK, których wpis
dotyczył. Dla pozostałych przedsiębiorców stanowią niejako wytyczne. Zatem
klauzula o takim samym bądź tożsamym brzmieniu mogłaby zostać uznana wobec
jednego przedsiębiorcy za dozwoloną, a wobec innego za niedozwoloną - decydujące
w tym zakresie są okoliczności jej stosowania.
Ten ostatni pogląd przyjął w
niedawnym orzeczeniu Sąd Najwyższy. W uchwale wydanej w
sprawie o sygn. akt: III CZP 17/15 w składzie 7-osobowym Sąd Najwyższym w celu
rozstrzygnięcia wątpliwości powstałych w orzecznictwie wskazał, że:
1. Nie
ma możliwości wielokrotnego pozywania tego samego przedsiębiorcy o uznanie
sformułowania za niedozwolony wzorzec umowy, który już raz się znalazł w
rejestrze klauzul niedozwolonych;
2.
Wykorzystywanie
przez innego przedsiębiorcę sformułowania wpisanego do rejestru klauzul
niedozwolonych może być zaskarżone, co nie oznacza, że będzie również klauzulą
niedozwoloną.
Na chwilę obecną nie jest
dostępne uzasadnienie tej uchwały. Można jednak uznać, że Sąd Najwyższy,
wypowiadając się w sposób jednoznaczny na temat charakteru rejestru
niedozwolonych postanowień umownych, ostatecznie przychylił się do jego
ograniczonej skuteczności.
Należy zaznaczyć, że rozstrzygniecie będzie miało ograniczone znacznie, albowiem od 17 kwietnia 2015 r. - wraz z nowelizacją ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, istotnej zmianie ulegnie procedura kontroli wzorców umownych.
23.11.2015 r.
JK
